109
15-MA’RUZA .BIJG‘ISH MAXSULOTLARI VA SHAROBCHILIK
TEXNOLOGIYASI XOM ASHYOLARINING TAVSIFI
Reja: Qand va bijg‘ish maxsulotlari ishlab chiqarishni tarixi va rivojlanishi. Bijg‘ish
sanoati korxonalari tavsifi va ularning asosiy va ikkilamchi maxsulotlari. Bijg‘ish sanoati xom
ashyolari klassifikatsiyasi. Donlarni pishirishga va qandlashtirishga tayyorlash. Solod ishlab
chiqarish. Qulmoq va uning tarkibi. Pivo ishlab chiqarish texnologik sxemasi.
«Tayanch» so‘z va iboralar Solod, Xmel’, suslo, arpa, sharbat, zator, pivo achitqisi,
undirish. Solod, Xmel’, suslo, arpa, sharbat, zator, pivo achitqisi, undirish.
Milliy iqtisodiyot sohasida uzumchilik va sharobshunoslik
sohasi samarador sohalardan
biri hisoblanadi.
Qadim zamonlardan buyon (eramizdan avvalgi 11-ming yilliklar) YAqin SHarq va O‘rta
Osiyoda uzum etishtirishgan va sharob tayyorlashgan. Bu sharobni "Xoma" ya’ni "siqib
olingan" deb atashgan.
O‘rta Osiyo qit’asi bo‘yicha qadimdan sharob tayyorlovchi mintaqa hisoblanadi.
Ayniqsa, Farg‘ona vodiysida tayyorlangan sharoblar Xitoy va boshqa qo‘shni davlatlarga eksport
qilingan. SHarobdan ajratib olingan spirt esa "Al-Kegol" deb yuritilgan. Bu arab tilida "eng
ajoyib" degan ma’noni bildiradi.
Sharob oziq-ovqat va ta’m beradigan mahsulot bo‘libgina qolmay, balki narkologik
mahsulot ham hisoblanadi. Sharobni noto‘g‘ri iste’mol qilish inson sog‘ligiga katta ta’sir etadi.
Mashhur ensiklopedist Abu Ali ibn Sino "Al-Kegol" inson miyasi faoliyatiga salbiy ta’sir etadi, -
deb bashorat qilgan. Olim o‘zining "Siyasat al-badan va fadail ash-sharab va manafiuxu va
madarruxu" (tanani
boshqarish, sharobning afzalliklari, uning foydasi va zararliligi) degan
maxsus ilmiy asarini shunga bag‘ishladi.
O‘rta Osiyodagi diniy ta’lim-tarbiya alkogolizm tarqalishiga ancha vaqtgacha to‘siq
bo‘lib turgan. Sharobni taqiqlash taxminan 16-17 asrlarda kuchga kira boshlagan, keyinchalik bu
ta’qiqlash kuchliroq giyohvand moddalarning (nosvoy, ko‘knori, nasha va boshqalar)
tarqalishiga olib kelgan.
O‘zbekistonda sharobchilik VII asrlargacha taqiqlanmagan, lekin Arablar istilo qilgandan
so‘ng ta’qiklangan. Bu davrlarda asosan uzumchilik rivojlangan. Arabistondan, Xindistondan,
Erondan xo‘raki uzum navlari keltirilgan. SHarobchilik asosan XIX asrda, ruslar istilo qilgandan
so‘ng yana rivojlangan.
O‘zbekiston uzumning iste’mol va texnik navlarini etishtirish bo‘yicha noyob mintaqadir.
Sharobshunoslikni qadimiy mintaqasi sifatida O‘zbekiston sharob
ishlab chiqarish sohasida
tubdan o‘zgartirishlar kiritishi mumkin va bu qadimiy an’naviy ichimlikning jahon bozoridagi
tijorat samaradorligini ta’minlashi mumkin.
