150
1 kategoriya talabi: yirik mollarning go`shti qoniqarli darajada rivojlangan,
umurtqa pog`onasi o`simtalar bo`rtib chiqmagan, dumg`aza suyaklari ko`zga
tashlanib turmaydigan bo`lishi kerak.
Shuningdek, teri osti moyi 8-qovurg`adan
dumg`azasiga qadar qatlam hosil qilsa va bo`ynida, kuragini yuza qismida, oldingi
qovurg`alarida, sonida, toz va chot qismida oz bo`lsada moy bo`laklari bo`lsa, u 1-
kategoriya deb hisoblanadi.
Yosh mollarni go`shti qoniqarli rivoj topgan, umurtqa pog`onasi o`simtalari
biroz bo`lsada bo`rtib chiqqan, kurak suyagi yuzasi, qovurg`alari, teri yog`
qatlami oz bo`lsada ko`rinib tursa, kurak qismida, sonini ichki qismida va dumini
tanaga birikkan yerida moy bo`laklari oz bo`lsada ifodalangan bo`ladi.
2-kategoriya talabi: Yirik mollarda muskulatura qoniqarli darajadan past,
umurtqa o`simtalari, dumg`aza suyagi bo`rtib chiqqan va yaqqol ko`zga tashlanib
turadi. Teri osti moyi sezilarli darajada emas.
Yosh mollar go`shti - sust taraqqiy etgan. Umurtqa pog`onasi o`simtalari,
dumg`aza suyagi bo`rtib chiqqan va yaqqol ko`zga
tashlanib turadi, moy
parchalari deyarli sezilmaydi.
Mol to`shi /nimtasini/ni muhrlash. Katta yoshli mollarni to`shi 4 qismga
bo`lingani holda, uni har biriga muhr bosiladi. Vazni yirik bo`lmagan
novvoslarning to`shi uzunasiga ikki /chap va o`ng/ qismga bo`lingan holda
muhrlanadi.
Iste`mol uchun yoki qayta ishlash uchun jo`natiladigan mol to`shi
veterinariya shifokorlari tomonidan yana nazorat ostiga olinadi. Go`sht
nimtalarini muhrlashda uning sifati, go`shtdorlik
darajasi, moy qatlami va uning
miqdoriga e`tibor beriladi.
Har bir muhri respublikaning qisqartirilgan nomi, korxona raqami va “Vet.
ko`rigi” deb yozilgan bo`ladi. Muhr doira, to`rt burchak
va uch burchak shaklda
bo`lib, kattaligi 40, 45, 50 mm bo`ladi. U asosan, bronza yoki zanglamaydigan va
moy yopishib qolmaydigan metaldan tayyorlanadi. Muhrlashda gunafsha rangli
siyohdan va qizil rangli zararsiz bo`yoqdan foydalaniladi. Iste`molga
chiqariladigan go`shtlar gunafsha rangi siyoh bilan muhrlansa,
qayta ishlash
maqsadida jo`natiladigan go`sht qizil rangli bo`yoq yordamida muhrlanadi. Mol
go`shti barcha insonlar uchun qimmatli va lazzatli oziq-ovqat sifatida iste`mol
qilinadi va barcha turdagi mahsulotlar ichida salmoqli o`rin tutadi. Mol go`shtining
to`yimliligi birinchi navbatda uning tarkibidagi oqsil va yog` moddalarining
kaloriyasi bilan belgilanadi.
Mol organizmida semizligiga ko`ra nimtasining og`irligi tirik vaznini o`rtacha
51-53% ini tashkil qilsa, undagi yog` 2-14%, suyaklar esa 18-30% atrofida bo`lishi
aniqlangan.
Go`shtning kaloriyasi uning sifatiga, molning semiz-oriqligiga, boqish
usuliga, oziqlantirishga, yoshiga, jinsiga, fiziologik
holatiga va hokazolariga
bog`liq bo`lgani holda 1 kilogrammda taxminan 1200-2800 kilokaloriya va undan
ko`proq bo`lishi tajribalarda sinab ko`rilgan.
Oriq mol go`shtida yog` miqdori o`rtacha 3,30% bo`lsa, yuqori semizlik
darajasiga yetkazilgach u 23% ko`payishi mumkin ekan. Shuningdek,
paylar
miqdori oriq mollarda 14% bo`lsa, yuqori daraja semizlarida u atigi 9,6% ga to`g`ri
kelar ekan
151
Go`sht tarkibidagi nihoyat murakkab hisoblangan nukleoproteidlar ham
uchraydi. Jumladan, ribonuklein va dezoksiribonukleik kislotalari, elastin, kollagen
va mukoproteinlar bo`lishi aniqlangan.
So`nggi ma`lumotlarga qaraganda, mol go`shtida molning oriq-semizligiga
ko`ra 3% dan 35% gacha yog` bo`lishi mumkin ekan. Shuningdek, barcha turdagi
mineral moddalar (kaliy, natriy, kalsiy, magniy, temir va h.k.lar)ham bo`lishi
kuzatilgan. Fosfor va mis ham salmoqli o`rin egallar ekan. Kuzatishlardan ma`lum
bo`lishicha, go`sht tarkibidagi yog` moddalarining ko`payishi bilan undagi mineral
moddalar miqdori kamayib borar ekan. Go`sht tarkibidagi
turli xildagi vitaminlar
(tiamin-B
1
, riboflavin-B
2
, nikotin kislotasi -PP
1
, biotin-H, holin, kobalamin-B
12
,
foli kislotasi)ni bo`lishi uning qiymatini oshirishda muhim omil hisoblanadi.
