101
tizimidan iborat ekanligi; Har bir mavzu mazmuniga kо‘ra,
о‘quvchilarda muayyan biologik tushunchalarni
shakllantirish va
kо‘nikmalarni tarkib toptirishga zamin tayyorlashini nazarda tutishi
lozim. Ma’lumki, biologiyani о‘qitishda mavzu matnida ustunlik
qiluvchi tushunchalarga kо‘ra, morfologik, anatomik, fiziologik,
sistematik, gigiyenik,
ekologik, embriologik, sitologik mazmundagi
darslarga
ajratiladi.
Darslarning
bunday
guruhlarga
ajratilishi
о‘quvchilarda tushunchalarni shakllantirish va kо‘nikmalarni tarkib
toptirish jarayonini uyg‘unlashtirish va ularni uzviy ravishda
rivojlantirish imkonini beradi. Dars mazmuni tarkibidagi tushuncha va
kо‘nikmalarni о‘quvchilar tomonidan mustahkam о‘zlashtirishlari uchun
о‘qituvchi kо‘rgazma vositalari va о‘qitish metodlarini tanlaydi.
Morfologik, anatomik, sistematik tushunchalar (tabiiy
obyektlarni
aniqlash, ularning organlarini ajratish, mikropreparatlarni mikroskop
yordamida kо‘rish, о‘simlik va hayvonlarni qaysi sistematik guruhga
mansubligini aniqlash) asosan, laboratoriya jihozlari, kо‘rgazma va
tarqatma materiallarni, metodlardan amaliy metodlarni,
fiziologik va
ekologik mazmundagi darslar tajriba va kuzatishlar о‘tkazish, kо‘rgazma
vositalari, kinofilm, videofilm, multimedialarni namoyish qilishni
metodlardan kо‘rgazmali metodlarni, mavzular bо‘yicha umumlashgan,
umumbiologik tushunchalarni rivojlantirishga mо‘ljallangan mavzular
mantiqiy metod (taqqoslash, о‘xshashlik
va farqlarni aniqlash,
umumlashtirish va xulosa chiqarish) larni taqozo etadi. Har bir bob
yakunida о‘tkaziladigan umumlashtiruvchi darslarda, darsning ta’limiy,
tarbiyaviy va rivojlantiruvchi maqsadlariga mos holda muayyan
kо‘rgazma vositalari va metodlardan foydalaniladi. Biologiya darslarida
tasviriy kо‘rgazma vositalari bilan bir qatorda tabiiy obyektlardan
foydalanish maqsadga muvofiq, shu sababli о‘qituvchi uzoq vaqt davom
etadigan kuzatish va tajribalar uchun zarur bо‘lgan muddatlarni hisobga
olgan holda о‘z vaqtida masalan, “Bargda organik moddalarning hosil
bо‘lishi” ni о‘rganish tajribasi о‘n kun avval, “Urug‘larning unib chiqish
shart-sharoitlari”
tajribasi, infuzoriya-tufelkasi kulturasi bir hafta oldin
tayyorlash lozimligi hisobga olinishi zarur.
102
Shunday qilib, mavzuli reja о‘quv fani bо‘yicha darslarning
tizimini, mazmunning mantiqiy rivojlanishi, metodlarning turlari,
kо‘rgazma vositalari, darsdan tashqari ishlar, о‘quvchilarning
mustaqil
tahsilini о‘z ichiga oladi. Bundan tashqari о‘qituvchi mavzu bо‘yicha
о‘quvchilar tomonidan bajariladigan uy vazifalari, darsdan tashqari
ishlarning mazmuni va xarakteri, mustaqil о‘qish uchun qо‘shimcha
adabiyotlarni aniqlashi zarur.
О‘qituvchi har bir bobda tushuncha va о‘quv-amaliy kо‘nikmalarni
rivojlantirish izchilligini, shuningdek, ta’lim-tarbiyaning uzviyligini
amalga oshirish yо‘llarini
belgilaydi, zarur hollarda mavzuli taqvim
rejaga tegishli о‘zgartirishlar kiritadi. 4-jadvalda
“Poya” bobi” bо‘yicha
tuzilgan mavzuli rejani namuna sifatida tavsiya etiladi.
Biologiya
о‘quv
dasturida
о‘quvchilarning
о‘zlashtirgan
bilimlarini mustahkamlash, ularni amaliyotga qо‘llash orqali biologik,
amaliy va о‘quv mehnati kо‘nikmalarini tarkib toptirish maqsadida
laboratoriya mashg‘ulotlari kiritilgan. Quyida,
“Odam va uning
