-jadval Mutlaq tezlikni baholash uchun testlar

Tezlik nazorati imkoniyatlarining majmuaviy paydo bo‘lish 
shakllarini maxsus mashg‘ulot uchun xarakterli bo‘lgan va shu 
sport turining musobaqa faoliyatidagi harakat hodisasi tarkibi 
bilan uzviy bog‘lash kerak.
Masalan, oddiy ta’sir vaqtini baholash va tanlash ta’siriga, 
asosan, sport o‘yinlari va yakkakurashlarda, sport turining 
murakkab muvofiqlashgan harakatida keng qo‘llaniladi. Yakka 
harakat tezligi sportning boks, qilichbozlik, yengil atletikadagi 
otish va og‘ir atletika kabi turlariga tegishli.
Harakat chastotasining tezlik qobiliyatlari ko‘rsatkichlari 
sprinter yugurish va sprinter velosiped haydashda juda muhimdir.
Yugurish, futbol, qo‘l to‘pi, beysbol va chim ustida xokkey 
kabi sport turlari bo‘yicha ixtisoslashgan sportchilar to‘g ‘risida 
quyidagi ko‘rsatkichlar maTumot beradi:
- startyordan otilgandagi vaqtning ta’siri (otish vaqtidan 
boshlab kundani urishgacha);
- gavda va uning ayrim bo‘limlarining og‘irlik markazi tezlik 
chizig‘i (gorizontal yo‘nalish bo‘yicha) m/s;
- belgilangan maydonda (30, 50,100 metr masofaga) yugurish 
vaqti;
- bir daqiqada yugurish harakatining chastotasi;
- berilgan masofaga (50, 100 m) yugurish davomida qa- 
damlarining soni.
Suzuvchilarning tezlik imkoniyatlarini baholash uchun 
quyidagi asosiy ko‘rsatkichlardan foydalaniladi:
- start xabaridan birinchi harakat tayyorgarligigacha bo‘lgan 
vaqt;
- startdagi birinchi tayyorgarlik harakatidan oyoqni start 
tumbochkasidan olishgacha bo‘lgan vaqt;
- birinchi besh metrli masofadan o‘tishda gavdaning suzish 
natijasi (tezligi);
- suzish maksimal tezligining darajasi m/s, maksimal tezlikda 
suzishda barmoqlar harakatining tezligi.
139

Aytib o‘tilgan ko‘rsatkichlar boshqalarini toidirishi mumkin, 
ya’ni tezlik qobiliyatining differensiallashgan bahosi musobaqa 
masofasining turli sohalari talablarida qoilanilishi mumkin.
Sport turlarining har bir guruhida tezlik sifati nazorati 
tizimining o‘ziga xos xususiyatlari mavjud. Masalan, tezlik- 
kuch turida, birinchi navbatda, umumiy og‘irlik markazining 
sakrashdagi uchish tezligi (m/s), snaryadni (disk, yadro, bosqonni) 
boshlang‘ich uchish tezligi (m/s) qayd qilinadi.
Yakkakurashlarda alohida usullami bajarish vaqti qayd 
qilinadi: boksda zarba berish, kurashda ko‘tarib tashlash (s); vaqt 
birligida bajariladigan turli usullar soni (10-15 s gacha); masalan: 
10 soniyada manekenlami tashlash soni, qopga har tomondan 
urishlar soni b o iib uni sportchi dastur bo‘yicha 15 s da bajarishi 
lozim.
Agar-da, asab-mushak apparati imkoniyatlarini aks ettiruvchi 
tezlik sifatlarining majmuaviy va elementar hosil boiishida 
lokal ko‘tsatkichlardan foydalanilmasa, texnik imkoniyatlaming 
nazorati toiaqonli boim aydi.
Shunday qilib, tezlik imkoniyatlarini baholashda turli 
ko‘rsatkichlaming majmuaviy tomonini nazarda tutish lozim, 
ya’ni ushbu sifatni har tomonlama rivojlanish yig‘indisini 
baholash muhimdir.

Download 4,09 Mb.