Hujayralaming bu xilda bo ‘linishi
bir necha marotaba takror-
lanadi va shu yo‘l bilan ko‘p hujayrali organizm paydo bo ‘ladi.
Meyoz bo‘linish natijasida xromosoma miqdori o‘zgarmaydi, y a’ni
hosil bo‘lgan yangi hujayra xromosomasi ona hujayra xromosoma-
si bilan bir xil miqdorda bo‘ladi. Bo‘linish vaqti tashqi sharoit va
o ‘simlik turiga qarab bir-ikki soat davom etadi, ba’zan esa besh-olti
soatga cho‘zilishi mumkin.
Meyoz (reduksion) b o ‘linish. Bu usulda bir yillik o ‘simliklar
bir marta, ko‘p yillik o ‘simliklar hayotida har yili, gullash davrida
sodir bo‘lishi bilan hamda xromosomalar miqdorining 50
foizga
qisqarishi bilan mitoz bo‘linishdan farq qiladi.
9- mashg'ulot.
Piyoz ildizi hujayrasining mitoz yo‘li bilan
boMinishini kuzatish
Kerakli asbob va materiallar: mikroskop,
piyoz ildizchasidan
tayyorlangan doimiy mikropreparat.
Umuntiy tushuncha. Mitoz bir-biri bilan uzviy bog‘liq to ‘rtta
faza: profaza, metafaza, anafaza va telofazadan iborat.
Profaza, y a ’ni boshlang‘ich faza mitozning birinchi fazasi
bo‘lib, bunda yadrodagi xromatin ipchalarining miqdori
ikki baro-
barga ortadi va xromatin ipchalaridan xromosomalar shakllanadi.
Metafaza mitozning ikkinchi fazasi bo‘lib, bunda xromosomalar
hujayraning markaziga joylashadi va har qaysi xromosoma uzuna-
siga teng ikkiga boMinadi. Bunda xromosomalar soni ikki barobar
ortadi, masalan, 6 ta o'm iga 12 ta xromosoma hosil bo‘ladi.
Anafazada ingichka iplardan iborat urchuq (vereteno)
paydo
bo‘ladi. So‘ngra xromosomalaming hujayra qutbiga tomon siljish
hodisasi yuz beradi. Xromosomaning yarmi hujayraning bir qut
biga, ikkinchi yarimi ikkinchi qutbiga tortilganligi uchun aniq
ko‘rinib turadi.
7-
rasm. MitQZ sxemasi:
1 - interfaza; 2, 3, 4 - profaza; 5 - metofaza; 6 - anafaza; 7, 8, 9 - telofaza; 10 - sitokinez.
Telofazada ikkiga ajralib ketgan xromosomalar mayda donacha-
larga bo'linib ketadi. Donadorlik asta-sekin kamayadi
va butunlay
yo‘qolib, yadro moddasiga aylanadi, yadrochalar va yadro po‘stlari
yangidan paydo bo‘ladi. Bunda ikkita yangi yadro va hujayra hosil
bo‘ladi (7- rasm).
Ish tartibi. Piyoz ildizining o ‘suv konusidan uzunasiga kesib
olingan kesmasidan meristema (hosil qiluvchi) to ‘qimasini ko‘rish
mumkin. Bu to ‘qima yadrosida karnokinetning bo‘linish hodisa-
sining hamma fazasi ro ‘y beradi.
Mikroskopning kichik qilib
ko‘rsatadigan obyektivi orqali ko‘rilganda ildizning uchi konussi-
mon ildiz g ‘ilofi bilan qoplanganligini ko‘ramiz, bu g ‘ilof ildizning
uchki nozik qismini shikastlanishdan saqlaydi. G ‘ilof ostida meri
stema to ‘qimaning parenxima hujayralari bir qator b o iib zich
joylashadi; bu hujayralar yadrosi yirik va sitoplazmasi ancha quyuq
bo‘lib, ulardan b a’zilari
tinch holatda, b a’zilari esa bo4inishning
har xil fazalarini kechirayotgan bo‘ladi. Mikroskopning katta qilib
ko‘rsatadigan obyektivi orqali bo‘linayotgan hujayralarining to ‘rtta
fazasini ko‘rish mumkin.
