47
3 Kasrlar va ulush tushunchasiUlush va kasr tushunchalari kelib chiqish
tarixi, turli xalqlarni bular to‘g‘risidagi fikrlariKasrlarni kundalik hayotda ma-
sala-misollarni yechishda to‘g‘ri tatbiq etilishi. Vatanparvarlik tarbiyaQadi-
miy Misr, Bobilliklarni kasr haqidagi ta’limoti. O‘rta Osiyolik olimlarning,
xususan G‘iyosiddin al-Koshiyning «Arifmetika kaliti» asari. Ibn Sino, Ber-
uniy ijodi.
4 Algebra elementlari: sonli va o‘zgaruvchi ifodali tushunchalari, teng-
sizliklar va tenglamalar yechishAlgebrik tushunchalarni kelib chiqish tarixi.
Matematik bilimlarni chuqurlashtirish.
Mantiqiy
abstrakt fikrlashga
o‘rgatish.Algebra elementlarini ongli ravishda tushunish, bilish, to‘g‘ri tatbiq
etish. Buyuk ajdodlarimiz ijodi bilan yaqindan tanishish. Milliy o‘zlikni
anglash hissini tarbiyalashMuhammad -al-Xorazmiyni «Al-jabr va al- mu-
qobala» asari va uning ahamiyati. Qadimgi Misr papirusilaridagi
ma’lumotlar, qadimgi Yunon olimlarining ta’limoti. Umar Hayyom ijodi.
5 Geometriya elementlari: nuqta, to‘g‘ri chiziq, kesma, burchak, uchbur-
chak, to‘rtburchak, to‘g‘riburchak, ko‘pburchak, aylana, kvadrat,
yuza va
h.Geometrik figuralarni chizish, o‘lchash, geometrik masalalarni yechish,
kundalik hayotga tatbiq etish.O‘quvchilarning fazoviy tasavvurlarini abstrakt
fikrlashini rivojlanadi, amaliy malakalar tarkib topadi.Evklidning «Negizlar»
asari, Pifogorning ilmiy maktabi, ijodi. Barcha buyuk O‘rta Osiyo olimlari
ijodi, faoliyati
6 Masalar yechishMantiqiy fikrlash, analiz va sintezni qo‘llashga
o‘rgatish.
Тaqqoslash, umumlashtirish, konkretlashtirishga, yo‘naltirishga
o‘rgatishMatematik bilimlarni amaliyotga tatbiq qilish.
Masala yordamida
tarbiya muammolarni hal qilishQadimgi Misr papiruslaridan boshlab hozirgi
davrning turli manbaalari
Shuni ta’kidlash lozimki, individual va guruhli mashg‘u-lotlar tizimli rav-
ishda o‘tkazilmasligi, aksincha, asosiy ish sinfda bajarilishi kerak. Sinfdan
tashqari ish sinfdagi dars shakliga nisbatan bir qator o‘ziga xos xususiyat-
larga ega:
1. O‘z mazmuni bo‘yicha u davlat dasturi bilan cheklanmagan, mate-
matik material o‘quvchilarning bilimlari va malakalariga mos ravishda beril-
ishi kerak.
2. Boshlang‘ich sinflarda bolalarning matematikaga nisbatan to‘plangan
turg‘un qiziqishlari haqida hali gapirib bo‘lmaydi.
3. Topqirlik, ziyraklik, tez hisoblashlar, yechishning samarali usullaridan
foydalanish rag‘batlantirilishi kerak.
4. Darslar 45 minutga rejalashtirilgan holda sinfdan tashqari
mashg‘ulotlar mazmuniga va o‘tkazilish shakllariga qarab 10–12 minutga
ham, bir soatga ham mo‘ljallangan bo‘lishi mumkin.
5. Sinfdan tashqari ishlar shakl va turlari (qiziqarli matematika soatlari,
to‘garaklar, viktorinalar va h.k.) qarab mazmunining
turli tumanligi bilan
xarakterlanadi.
PDF created with pdfFactory Pro trial version
www.pdffactory.com
48
Matematika minutliklarida, topshiriqlarga qiziqish uyg‘otish va quvvat-
lash uchun bu topshiriqlar darslarda beriladigan oddiy matematik top-
shiriqlarga o‘xshash bo‘lmasligi kerak.
Mashg‘ulot o‘tkazish uchun har xil qiziqarli arifmetik va geometrik maz-
munli masalalar, qiyinroq masalalar, hazil masalalar,
masalalar tuzishga
doir masalalar, qiziqarli kvadratlar, rebuslar, topishmoqlar va boshqalar
material bo‘lib xizmat qiladi.
Matematik to‘garak matematikadan tizimli sinfdan tashqari ishning eng
ko‘p tarqalganidan biri. Uning asosiy vazifasi – matematikaga alohida
qiziqish ko‘rsatgan o‘quvchilar bilan bajariladigan chuqurlashtirilgan ish.
Matematik to‘garak ishi qiziqarli matematika soatlaridan quyidagilar bi-
lan farq qiladi:
Matematika to‘garagiga o‘quvchilar tanlashda
ularning matematikaga
nisbatan alohida qiziqishlarini, moyilliklari va imkoniyatlarini hisobga olish
kerak.
Mustaqil ravishda ko‘rgazmali qurollar (abaklar, ba’zi o‘yinlar uchun mi-
sollar yozilgan kartochkalar va boshqalar) tayyorlaydilar, matematika ke-
chalari o‘tkazishga tayyorgarlik ko‘radilar va hokazo.
Matematika to‘garagini o‘tkazish uchun oldindan uning ish rejasini
tuzish kerak. Namuna uchun ikkinchi yarim yillikda 1-sinfda o‘tkazilgan
ba’zi to‘garak mashg‘ulotlarining taxminiy rejalarinini keltiramiz.
