84
II BOB. UMUMTA’LIM MAKTABLARIDA IMKONIYATI
CHEKLANGAN BOLALARNI O‘QITISH BO‘YICHA
PEDAGOGIK JARAYONI
2.1. IMKONIYATI CHEKLANGAN BOLALARNI
INKLYUZIV TA’LIMGA JORIY ETISHDA
MAKTABGACHA TA’LIM RAHBARYATI VA
PEDAGOGLARNING VAZIFASI
Mamlakatimizda ta’lim tizimiga davlat siyosati darajasida e’ti-
bor qaratilmoqda. O‘tgan davr mobaynida mamlakatimizda o‘sib
borayotgan avlodni sog‘lom va har tomonlama yetuk voyaga yetka-
zish, ta’lim-tarbiya jarayoniga samarali ta’lim va tarbiya shakllari
hamda usullarini joriy etishga qaratilgan maktabgacha ta’limning
samarali tizimini tashkil etish bo‘yicha keng ko‘lamli ishlar amalga
oshirildi.
Maktabgacha ta’lim sohasidagi normativ-huquqiy bazani yana-
da takomillashtirish, maktabgacha yoshdagi bolalarning har tomon-
lama intellektual, axloqiy, estetik va
jismoniy rivojlanishi uchun
shart-sharoitlar yaratish, bolalarning sifatli maktabgacha ta’lim bilan
qamrovini oshirish, undan teng foydalanish imkoniyatlarini ta’min-
lash ko‘zda tutildi. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2019-yil
29-apreldagi "O‘zbekiston Respublikasi Xalq ta’limi tizimini 2030-
yilgacha rivojlantirish konsepsiyasini tasdiqlash to‘g‘risida"gi farmo-
niga muvofiq O‘zbekistonda inklyuziv ta’limni rivojlantirish, alohida
ta’lim ehtiyojlari bo‘lgan bolalarga ta’lim-tarbiya berish tizimini
takomillashtirish hamda ularga ko‘rsatiladigan ta’lim xizmatlari sifa-
tini yaxshilash maqsadida 2020 – 2025-yillarda xalq ta’limi tizimida
inklyuziv ta’limni rivojlantirish konsepsiyasi ishlab chiqildi.
85
Bu konsepsiyada alohida ta’lim ehtiyojlari bo‘lgan
bolalarga
ko‘rsatiladigan ta’lim xizmatlari sifatini yaxshilash bo‘yicha quyi-
dagi vazifalar belgilandi:
• alohida ta’lim ehtiyojlari bo‘lgan bolalar ta’lim oladigan ta’lim
muassasalari binolariga qo‘yiladigan talablarni ishlab chiqish va
tasdiqlash;
• alohida ta’lim ehtiyojlari bo‘lgan bolalar o‘qitiladigan ta’lim
muassasalarini zarur adabiyotlar, metodik qo‘llanmalar,
turli kasb-
larga o‘qitish uchun uskuna va jihozlar bilan ta’minlashga qaratilgan
chora-tadbirlarni amalga oshirish;
• alohida ta’lim ehtiyojlari bo‘lgan bolalarni o‘qitish uchun
inklyuziv ta’lim
tizimini tashkil etish, umumta’lim muassasalarini
maxsus moslamalar (ko‘tarish qurilmasi, pandus,
tutqich va bosh-
qalar), shuningdek tegishli kadrlar (maxsus pedagog, bolalarni ruhiy-
pedagogik kuzatish bo‘yicha mutaxassislar) bilan ta’minlash;
• alohida ta’lim ehtiyojlari bo‘lgan bolalarning moslashishi va
integratsiyasi uchun maktab-internatlarni bosqichma-bosqich maxsus
jihozlar bilan ta’minlash va boshqalar.
Inklyuziv ta’lim bu o‘zi nima? INKLYUZIV – (inklyuziya –
inglizcha [inclusion] – uyg‘unlashish) Hamkorlikdagi ta’lim bo‘lib,
butun dunyo hamjamiyati tomonidan eng samarali, eng insonparvar
ta’lim sifatida tan olingan. Imkoniyati cheklangan bolalarni maktab-
gacha ta’lim tashkilotlariga sog‘lom tengdoshlari bilan birga ta’lim
olishidir. Inklyuziv ta’lim pedagog xodimlar va ota-onalar tomonida
ta’lim jarayoniga ijodiy yondashuvni o‘zida aks ettiradigan tabiiy
jarayon hisoblanadi.
Inklyuziv ta’lim rasmiy ta’lim tushunchasidan ancha kengroq.
Bu ta’limda ko‘proq o‘qishda, o‘rganishda imkoniyati cheklangan
bolalar bilan ishlanadi. Inklyuziv bog‘chada tarbiyachi qanday sifat-
larga ega bo‘lish kerak? Inklyuziv ta’limda o‘qituvchining
kasbiy
86
mahorati bosh omil hisoblanadi. Avvalo, o‘qituvchi inklyuziv taffak-
kurga ega bo‘lishi va ta’lim sifati ma’suliyatini o‘z zimmasiga olishi
shart. Inklyuziv ta’lim berish o‘qituvchilar ishi sifatining asosiy
mezonlari – o‘qituvchi o‘quvchilarning turli toifada ekanligiga qara-
may barcha bolalarning huquqini himoya va hurmat qilishi Yana bir
sifat – hamkorlikni yo‘lga qo‘yish. Chunki o‘qituvchilar uchun
hamkorlik va o‘zaro fikr almashish muhimdir. O‘qituvchi o‘z
faoliyatini
tizimli baholab borishi, muntazam malakasini oshirishi,
alohida ta’lim ehtiyojlari bor bolalarning intizomli va muassasalararo
guruhlar bilan samarali ishlashi uchun liderlik hamda boshqaruv
malakalarini qo‘llash, muammolarni
birgalikda hal qilish, keng
qamroqli maktab hamkorligini yo‘lga qo‘yish kabi xislatlarga ega
bo‘lish kerak.
