O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maхsus ta’lim vazirligi

Ravshanlik	Lv	Kandela taqsim metr kvadrat	kd/m2
Sindirish ko‘rsatkichi(b)	n	Bir	1
Nisbiy magnit singdiruvchanlik(b)	μr	Bir	1
Klinik kimyo sohasida ushbu birlik shuningdek konsentratsiya miqdori ham deyiladi Bular o‘lchamsiz yoki, o‘lchamligi birga teng kattaliklar bo‘lib, birlik uchun «1» belgisi («bir» raqami) o‘lchamsiz kattaliklarning qiymatlarini aniqlashda umuman e’tiborga olinmaydi.

Bu ustunda, m₀, kg va boshqa shu singari qiymati birga teng bo‘lgan daraja ko‘rsatkichlari yozmay ketilgan.

2.7-jadval.
SI ning maxsus nomi va belgisiga ega kogerent hosilaviy
birliklari.

Hosilaviy kattalik		SI ning kogerent hosilaviy birligi(a)
Nomi	Belgisi	SI ning boshqa birliklarida ifodalanishi		SI ning asosiy birliklarida ifodalanishi
Yassi burchak	radian(b)	rad	1(b)	m/m
Fazoviy burchak	sterasian(b)	sr(c)	1(b)	m2/m2
Chastota	gers(d)	Hz		s‒1
Kuch	nyuton	N		m∙kg∙s‒2
Bosim, mexanik kuchlanish	paskal	Pa	N/m2	m‒1∙kg∙s‒2
Ish, energiya	joul	J	N∙m	m2∙kg∙s‒2
Issiqlik miqdori; Nurlanish oqimi	vatt	Vt	J/s	m2∙kg∙s‒3
Zaryad miqdori	kulon	Kl		s∙A
Elektr kuchlanish; Potensiallar farqi; Elektr yurituvchi kuch.	volt	V	Vt/A	m2∙kg∙s‒3∙A‒1
Elektr sig‘imi	farad	F	Kl/V	m‒2∙kg‒1∙s4∙A2
Elektr qarshilik	om	Om	V/A	m2∙kg∙s‒3∙A‒2
Elektr o‘tkazuvchanlik	simens	Sm	A/V	m‒2∙kg‒1∙s3∙A2
Magnit oqimi	veber	Vb	V∙s	m2∙kg∙s‒2∙A‒1
Magnit oqimi zichligi	tesla	Tl	Vb/m2	kg∙s‒2∙A‒1
Induktivlik	genri	Gn	Vb/A	m2∙kg∙s‒2∙A‒2
Selsiy harorati	selsiy(e)	ºC		K

Yorug‘lik oqimi	lyumen	lm	kd∙sr(c)	kd
Yoritilganlik	luks	lks	lm/m2	m‒2∙kd
Radioaktiv manbadagi nuklidlarning faolligi(f)	bekkerel(d)	Bk			s‒1
Nurlanish dozasi; Kerma yutilgan doza ko‘rsatkichi	grey	Gr	J/kg	m2∙s‒2
Ekvivalent nurlanish dozasi; Muhit doza ekvivalenti; Yo‘naltirilgan doza ekvivalenti; Individual doza ekvivalenti.	zivert(g)	Zv	J/kg	m2∙s‒2
Katalitik faollik	katal	Kat			s‒1∙mol
(a) SI old qo‘shimchalari barcha maxsus nom va belgilar uchun ham ishlatilishi mumkin, biroq, u holda bunday birlik, endilikda kogerent birlik bo‘lmay qoladi.
(b) Radian va steradian, 1 belgisi uchun (o‘rniga), tegishli kattalik haqidagi ma’lumotni taqdim etuvchi maxsus nomlardir. Amalda rad va sr belgilari o‘z o‘rnida qo‘llanilaveradi. 1 belgisi esa, o‘lchamsiz kattaliklarni ifodalashda yozmay ketiladi (tushirib qoldiriladi).
(c) Fotometriyada, steradian nomi va sr belgisi odatda, birliklarni ifodalashda saqlanib qolinadi.
(d) Gers faqat davriy hodisalarni ifodalash uchun ishlatiladi, bekkerel esa, radionuklid faolligiga oid tasodifiy jarayonlar uchun qo‘llaniladi.
(e) Selsiy gradusi – selsiy haroratini ifodalash uchun ishlatiladigan kelvinning maxsus nomi. Selsiy gradusi va kelvinning o‘lchamlari teng. Ya’ni, harorat intervallari yoki, haroratlar farqining son qiymatlari ifodalanganda, ular selsiy gradusida ham kelvinda ham teng bo‘ladi.
(f) Radionuklidning faolligi, ba’zan noto‘g‘ri tarzda radioaktivlik deb ataladi.
(g) Zivertni qo‘llash bo‘yicha, O‘TXQning, Tavsiyanoma-2 (CI-2002), (PV, 2002, 70, 205) ning168 sahifaga murojaat eting.

Amaliyotda, ma’lum fizik kattaliklar uchun, maxsus nom va birliklarni, yoki, asosiy birliklar bilan maxsus nom va birliklarning o‘zaro kombinatsiyalarini qo‘llash maqsadga muvofiq bo‘lib, bu, aynan bir xil o‘lchamlikka eg bo‘lgan turli xil fizik kattaliklarni bir-biridan farqlash va chalkashtirib yubormaslik uchun juda qulaydir.

Ushbu o‘rin almashtirishini qo‘llash orqali, tegishli fizik kattalikning, haqiqiy mohiyatini tasavvur qilish, yoki, ta’rifini yodga olish mumkin bo‘ladi.

Burchak tezlik	radian taqsim soniya	rad/s	m∙m‒1∙s‒1= s‒1
Burchak tezlanish	radian taqsim soniya kvadrat	rad/s2	m∙m‒1∙s‒1= s‒2
Energiya oqimi zichligi; Nurlanish intensivligi.	vatt taqsim metr kvadrat	Vt/m2	kg∙s‒3
Issiqlik sig‘imi, entropiya.	joul taqsim kelvin	J/K	m2∙kg∙s‒2∙K‒1
Solishtirma issiqlik sig‘imi; Solishtirma etnropiya.	joul taqsim kilogramm- kelvin	J/(kg∙K)	m2∙s‒2∙K‒1
Solishtirma energiya	joul taqsim kilogramm	J/kg	m2∙s‒2
Issiqlik o‘tkazuvchanlik	vatt taqsim metr-kelvin	Vt/(m∙K)	m∙kg∙s‒3∙K‒1
Energiya zichligi	joul taqsim metr kub	J/m3	m‒1∙kg∙s‒2
Elektr maydon kuchlanganligi	volt taqsim metr	V/m	m∙kg∙s‒3∙A‒1
Elektr zaryad hajmiy zichligi	kulon taqsim metr kub	Kl/m3	m‒3∙s∙A
Elektr zaryad sirt zichligi	kulon taqsim metr kvadrat	Kl/m2	m‒2∙s∙A
Elektr induksiyasi (vektori)	kulon taqsim metr kvadrat	Kl/m2	m‒2∙s∙A
Elektr singdiruvchanlik	farad taqsim metr	F/m	m‒3∙kg‒1∙s4∙A2
Magnit singdiruvchanlik	genri taqsim metr	Gn/m	m∙kg∙s‒2∙A‒2
Molyar ichki energiya	joul taqsim mol	J/mol	m2∙kg∙s‒2∙mol‒1
Molyar entropiya; Molyar issiqlik sig‘imi	joul taqsim mol-kelvin	J/(mol∙K)	m2∙kg∙s‒2∙K‒1∙mol ‒1
Nurlanishning ekspozitsion dozasi (rentgen va γ-nurlar uchun)	kulon taqsim kilogramm	Kl/kg	kg‒1∙s∙A
Nurlanishning yutilgan dozasi	grey taqsim soniya	Gr/s	m2∙s‒3
Energetik yorug‘lik kuchi (nurlanish kuchi)	vatt taqsim steradian	Vt/sr	m4∙m‒2∙kg∙s‒3= =m2∙kg∙s‒3

Energetik ravshanlik	vatt taqsim metr kvadrat- steradian	Vt/(m2∙sr)	m2∙m‒2∙kg∙s‒3= =kg∙s‒3
Konsentratsion katalitik faollik	katal taqsim metr kub	kat/m3	m‒3∙ s‒1∙mol