|
Yetti asosiy birliklarning ramziy belgilari
|
| bet | 21/85 | | Sana | 19.01.2024 | | Hajmi | 4,88 Mb. | | #140827 |
Bog'liq 20.Mahsulotlar sifatini standartlashtirish va metrologiya asoslariYetti asosiy birliklarning ramziy belgilari. Quyidagi 2.5-jadvalda yettita asosiy kattaliklari va birlikning nomi va ularning har biri uchun, belgilanishlari keltirilgan. (10- O‘TXK (1954, Rezolyutsiya 6; CR, 80);
11- O‘TXK (1960, Rezolyutsiya 12; CR, 87); 13- O‘TXK (1967/68,
Rezolyutsiya 3; CR, 104 va Metrologia, 1968, 4, 43); 14- O‘TXK (1971,
Rezolyutsiya 3; CR, 78 va Metrologia, 1972, 8, 36))
2.5-jadval.
SI ning asosiy birliklari
Kattalik
|
SI dagi birlik
|
Nomi
|
Belgisi
|
Nomi
|
Belgisi
|
Uzunlik, masofa
|
l,x, r va b.
|
metr
|
m
|
Massa
|
m
|
kilogramm
|
kg
|
Vaqt, davr
|
T
|
soniya
|
s
|
Elektr tok kuchi
|
I, i
|
amper
|
A
|
Termodinamik harorat
|
T
|
kelvin
|
K
|
Modda miqdori
|
n
|
mol
|
mol
|
Yorug‘lik kuchi
|
Iv
|
kandela
|
kd (cd)
|
SIning hosilaviy birliklari. SI ning hosilaviy birliklari asosiy birliklardan keltirib chiqarilgan. Kogerent hosilaviy birliklarni asosiy birliklardan keltirib chiqarishda ular o‘rtasidagi nisbat, yoki, farq faqat 1 teng bo‘ladi. SI ning asosiy birliklaridan kogerent shaklda hosil qilingan birliklari turkumi, SI ning kogerent birliklarini tashkil qiladi.
Asosiy birliklardan keltirib chiqarilgan hosilaviy birliklar. Ilm- fanda fizik kattaliklarning soni cheksiz bo‘lib, hosilaviy kattaliklar va hosilaviy birliklarning to‘liq ro‘yxatini tuzishning imkoni yo‘q. Shunga qaramay, quyidagi 2.6-jadvalda, bevosita asosiy kattaliklardan keltirib chiqarilgan ayrim hosilaviy kattaliklar va ularga mos kogerent hosilaviy birliklar keltirilgan.
O‘z maxsus nomi va belgisiga ega birliklar; maxsus nom va belgilarni o‘z ichiga oladigan birliklar. Foydalanishga qulay bo‘lishi uchun, ma’lum kogerent hosilaviy birliklarga maxsus nom va belgilar biriktirilgan. Ular 22 ta bo‘lib, ro‘yxati 2.6-jadvalda keltirilgan. Ushbu maxsus nom va belgilarni, asosiy birliklarning nomlari va belgilari bilan birgalikdagi kombinatsiyalarda, yoki, boshqa hosilaviy birliklarning nomlari va belgilarini ifodalashda qo‘llash mumkin. Bunday misollardan ayrimlari 2.6-jadvalda keltirilgan. Maxsus nom va belgilar ‒ tez-tez va ko‘p ishlatiladigan hosilaviy birliklar uchun qo‘llanadigan birliklarning
ixchamlangan va soddalashtirilgan shakli bo‘lib, u ko‘pincha tegishli kattalik haqida to‘g‘ri tasavvur olishga yordam beradi. O‘z maxsus nomi va belgisiga ega bo‘lgan birliklar uchun SI ning old qo‘shimchalari doim qo‘llanishi mumkin, biroq, u holda bunday birlik, endilikda kogerent birlik bo‘lmay qoladi.
2.6-jadvaldagi so‘nggi to‘rt hosilaviy birliklarning maxsus nom va belgilarga alohida ahamiyat qaratish o‘rinli bo‘lib, ular inson salomatligini saqlash va muhofaza qilish maqsadlarida, mos ravishda 15- O‘TXK (1975, Rezolyutsiya 8 va 9; CR 105, va Metrologia, 1975, 11,
80), 16-O‘TXK (1979, Rezolyitsiya 5; CR 100 va Metrologia 1980, 16,
56), hamda, 21-O‘TXK (1999, Rezolyutsiya 12; CR 334-335 va
Metrologia 2000, 37, 95) lar orqali rasman tasdiqlangan. 2.7- va 2.8- jadvallarning har ikkalasidagi so‘nggi ustunlar, maxsus nom va belgiga ega hosilaviy birliklarning asosiy birliklar nuqtai nazaridan qanday ifodalash mumkinligini ko‘rsatmoqda.
|
| |
