• 8-amaliy mashg‘ulot Mavzu: Sut va sut mahsulotlari sifatini boshqarish Mashg‘ulotning maqsadi
  • O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand veterinariya meditsinasi instituti “ Chorvachilik va o




    Download 1,58 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet19/60
    Sana09.10.2024
    Hajmi1,58 Mb.
    #274164
    1   ...   15   16   17   18   19   20   21   22   ...   60
    Bog'liq
    Samarqand veterinariya meditsinasi instituti (1)

    Jixoz va materiallar: 
    quritish javoni, shisha plastinka, stakanlar va moy 


    24 
    namunalari, moy standartlari.
     
    O‘zlashtirish uchun savollar: 
    1.
    Moy sifati deganda qanday ko‘rsatkichlar tushuniladi? 
    2.
    Yod miqdori nimani anglatadi? 
    3.
    Kislota soni standart talabidan yuqori bo‘lgan moylarni oziq-ovqatga ishlatish 
    mumkinmi? 
    8-amaliy mashg‘ulot 
    Mavzu: Sut va sut mahsulotlari sifatini boshqarish 
    Mashg‘ulotning maqsadi: 
    Talabalarga sigir va boshqa hayvonlar sutuning 
    sifat ko’rsatkichlarini aninqlashni o’rgatish

    Sutning kimyoviy tarkibi bilan 
    tanishtirish. 
    Sigir va boshqa hayvonlar suti. 
    Sut-sut e’mizuvchi hayvonlarni yosh 
    a’zoni oziqlantirish uchun sut bezlari hosil qilgan mahsulotidir. Hayvonlar sutni 
    asosan yosh bolalarni emizish davrida ishlab chiqaradi. Bu davrni laktasion davr deb 
    ataladi. Uy hayvonlarida laktasion davr 10-11,5 oyga teng. Turli naslli sigirlarni 
    laktasion davr ichidagi sut berish qobiliyati 2500 dan 600 l gacha, qo‘y 64-120 l, 
    echki 120-250 l, bug‘u 800-2500 l ni tashkil qiladi. 
    Sutni tarkibida insonni normal hayoti va o‘sishi uchun kerak bo‘lgan 
    moddalar bor: oqsil, yog‘lar, sut qandi, fermentlar, garmonlar, immun: jism, gazlar, 
    pigmentlar, mineral tuzlar, suv, organik kislotalar va boshqalar. 
    Sut ovqat hazm qilish bezlarini ishini yaxshilaydi, ishtaha yo‘qligida ovqat 
    hazm qilish shirasini ajralishiga yordam beradi: eng kam oshqozon shirasi sarf 
    bo‘lgan holda 98-99% hazm bo‘ladi. Кuniga 0,5 l sut ichilsa insonni hayvon oqsiliga 
    bo‘lgan ehtiyojini 35% ni, fosfolipidga bo‘lgan ehtiyojini 6,3% ni qondiradi. 100 g 
    sutni quvvat qimmati 272 kJ ni tashkil qiladi.
    Sutni fizik-kimyoviy xususiyatlari.
    Sutni umumiy nordonligi grudus Ternerda 
    (T) ifodalanadi va 100 mg sutni fenolftalein ishtirokida 0,1 n ishqor eritmasi bilan 
    titrlaganda ketgan miqdori bilan aniqlanadi. Yangi sog‘ilgan sutning nordonligi 16-
    18

    T ni tashkil qiladi.
    Sutning zichligi 1027/1032 kg/m

    bo‘ladi. Sutga suv qo‘shganda uni zichligi 
    pasayadi, bundan soxtalashtirilganligini bilish mumkin. Sutni qaynash harorati 
    100,2 

    S, ya’ni suvni qaynash haroratidan yuqori. Yuqori bo‘lishiga sabab uni 
    tarkibida tuzlar va qandini borligidir. Sutni oquvchanligi 1,75*10
    -3
    Pa*S ni tashkil 
    etadi. Pasterizasiya va sterilizasiya qilingan sutning sifatini shakllanishi. Sut 
    sog‘ilgandan keyin tezlik bilan 4-8

    S gacha sovutiladi va zavodga jo‘natiladi. Sutni 
    sovutish bakterial buzilishdan asraydi. Zavodda sutni qabul qilib olishda uni 
    organoleptik ko‘rsatkichlari, harorati, mexanik ifloslanishi, nordonligi va yog‘ini 
    miqdori tekshirib ko‘riladi. Qabul qilingan sutni mexanik zarrachalardan sut 
    tozalagich yordamida tozalanadi va qayta ishlashga uzatiladi. Sutga ishlov berishdan 
    oldin qanday 
    assortiment tayyorlanayotganligiga qarab yog‘ini norma holga 
    keltiriladi, ya’ni yog‘sizlintiriladi yoki qamoq qo‘shib yog‘ini oshiriladi. 


    25 
    Sutni 
    saqlanganda 
    qaymog‘i 
    yuzasiga 
    eg‘ilib 
    qolmasligi 
    uchun 
    gomogenizasiya qilinadi. Gomogenizasiya qilish natijasida yog‘ emulsiyasi 
    despersik darajasi ko‘tariladi.
    Sutni gomogenizasiya qilish uchun maxsus qurilma gomogenizator 
    ishlatiladi. Sutni 60-65

    S da, 15-20mPa bosimda gomogenizasiya qilinadi. 
    Gomogenizasiya qilingan sut termik ishlov berishga uzatiladi. Sutga termik ishlov 
    berilganda bakteriyani vegatativ formasi, sporalari halok bo‘ladi. Sut bakteriyani 
    rivojlanish jarayoni uchun yaxshi oziqlanish muhiti hisoblanadi.
    Shuning uchun sut xom ashyosiga termik ishlov berish zarur bo‘lgan 
    texnologik jarayonlardan hisoblanadi. Termik ishlov berish 2 xil bo‘ladi: 
    pasterizasiya va sterilizasiya 100

    S gacha harorati termik ishlov berishni 
    pesterilizasiya va 100

    S dan yuqori haroratdagisini sterilizasiya deyiladi.
    Pasterilizasiya qilishdan maqsad sutni ozuqalik va biologik qimmatini 
    maksimal saqlagan holda vegetativ va potogen mikrofloralarni o‘ldirishdan iborat.
    Sanoatda pasterilizasiyan bir necha usullari ishlatiladi. Surinkali 
    pasterilizasiya 63-65

    S haroratda 30 minut ushlanadi; qisqa muddatli 72-75

    S da 
    15-20

    S ushlanadi; bir zumda 65

    haroratda va undan yuqorida ushlab turmasdan. 
    Ichishga mo‘ljallangan sutni qisqa muddatli pasterilizasiya qilinadi. Sterilizasiya 
    qilganda vegetativ mikrofloralari va uni sporalari ham halok bo‘ladi. Sterilizasiya 
    qilishning usullari quyidagilar: tinimsiz usulida 135-150

    S da 2-4 minut ushlanadi, 
    butilkaga qadoqlangan, germetik yopilgan sutni 104

    S da 45 minut, 100

    S da 30 
    minut va 120

    S da 20 minut.
    Sutning asssortimentlari. 
    Pasterilizasiyalangan qaymog‘i olinmagan sutni 
    yog‘i 2,5, 3,2, 4,0 va 60% li qilib ishlab chiqariladi Vitamin S yoki A, Sva D

    bilan 
    vitaminlashtirilgan bo‘lishi mumkin. Nordonligi 21

    T dan oshmasligi kerak. 
    Pasterilizasiyalangan sutni yangi yoki tiklangan sutdan tayyorlanadi. Oqsillik sutni 
    yog‘i 2,5 va 1,0% li quruq yog‘sizlantirilgan moddasini 10,5% li qilib tayyorlanadi.
    Yog‘sizlantirilgan sutdan yog‘siz sut tayyorlanadi. Pasterilizasiyalangan 
    sutni qand va kakao to‘ldirib yog‘ini 3,2 va 0,7% kofe bilan 3,2% va yog‘siz qilib 
    tayyorlanadi.
    Sekin qaynatilgan sutni yoki qaynatilgan sutni yog‘i 4 va 6% li qilib 
    tayyorlanadi. Bunday sutni 95

    S haroratda 3 soat termik ishlov berib tayyorlanadi, 
    shuning uchun uning rangi och jigarrang, mazasi ham yuqori haroratda ishlov 
    berilganligidagi ta’m bo‘ladi. Sutni flyaga, shisha butilkalar, ichki poleetilen bilan 
    qoplangan qog‘oz paketlarga, plastmassa paketlarga qadoqlanadi. Sut sotitgunga 
    qadar 8

    S dan yuqori bo‘lmagan haroratda saqlanadi. Sterelizasiya qilingan sutning 
    yog‘ini 3,2% qilib butilkalarga solib kornen probkalar bilan germetik yopib va 
    poleetilen bilan qog‘oz paketlarga qadoqlab chiqariladi.
    Sutning nuqsonlari. 
    Sutning mazasi vahididagi nuqsonlari uning sifatini 
    buzadi. Hayvon oziqasidagi turli hid va mazalar sutga o‘tishi mumkin. 
    Nordon maza sutda sut kislotasi bakteriyalarini rivojlanishini hosil qiladi. 
    Achchiq maza sutni uzoq vaqt sovutilgan holda saqlaganda turli mikrofloralarni 
    rivojlanishida paydo bo‘ladi. Metall mazasi sutni sirtidagi qoplamalari ko‘chip 
    ketgan metall idishlarda saqlanganda metall erib chiqadi. Begona maza va hidlar 


    26 
    sutni hidi bo‘lgan mahsulotlar (piyoz, neft mahsulotlari, ximikatlar) bilan birga 
    tashilganda o‘tib qoladi. 

    Download 1,58 Mb.
    1   ...   15   16   17   18   19   20   21   22   ...   60




    Download 1,58 Mb.
    Pdf ko'rish

    Bosh sahifa
    Aloqalar

        Bosh sahifa



    O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand veterinariya meditsinasi instituti “ Chorvachilik va o

    Download 1,58 Mb.
    Pdf ko'rish