142
1-ISH.TURLI XOM ASHYOLAR QURUQ MODDALARI MIQDORINI
ANIQLASH
____________________________________________________________
Asosiy tushuncha: Barcha oziq-ovqat mahsulotlari, ularning xo m
ashyolar tarkibi suv va quruq moddalardan tashkil topgan. Mahsulot quruq
moddalari tarkibiga uglevodlar, klechatka,
oqsillar, organik kislotalar, mineral
moddalar kiradi. Quruq moddalar miqdori mahsulot sifatining universal
ko`rsatkichi bo`lib hisoblanadi, shuning
uchun barcha xom ashyo va
tayyor konserva mahsulotlaridagi quruq moddalar miqdori GOST va
texnik shartlar (TU) bilan belgilanadi. Mahsulotlardagi quruq moddalar miqdori
fizik-kimyoviy, kimyoviy va fizik usullar bilan aniqlanishi mumkin. Ko`p
hollarda quruq moddalar miqdorini aniqlashning eng ko`p tarqalgan
usullari mahsulotlarni doimiy og`irlikkacha quritish va mahsulotdan suvni haydash
usullaridan qo`llaniladi. Fizik usullardan refraktometrik usul va zichlikni aniqlash
usullari ko`p tarqalgan.
Ishning maqsadi: Barcha oziq-ovqat mahsulotlari, xom ashyo va
tayyor mahsulotlar tarkibidagi quruq moddalarning foizdagi ulushini aniqlashdan
iborat.
9.1-rasm Byukslar
QURUQ MODDALAR MIQDORINI ANIQLASHNING
OG`IRLIK USULI
Kerakli reaktiv va asbob -uskunalar: quritish shkafi, byuks yoki
farfor kosacha, eksikator, sabzi namunasi,
kartoshka namunasi, meva pyuresi
namunasi, olma namunasi.
Ishni bajarish tartibi: Bu usulda mahsulotni quritish shkafida
doimiy og`irlikka kelguncha 105
0
S haroratdagi atmosfera bosimi ostida
yoki 70°S haroratdagi past bosim ostida quritishga asoslangan. 10 -12g
toza qizdirilgan qumni toza va quruq byuksga solinib,
byuksni shisha
tayoqcha bilan birgalikda doimiy og`irlikka kelguncha quritiladi.
Byukslar eksikatorda sovutilib, 0,001g aniqlikkacha o`lchab olinadi.
143
So`ngra byuksga 5g miqdorda quritiladigan mahsulot namunasi solinadi.
SHisha tayoq yordamida qum bilan aralashtiriladi va 0,001g aniqlikkacha
o`lchanadi. Quritilgan mevalarning quruq moddalarini aniqlashda
namunani qumsiz tortiladi. Qopqog`i ochiq byuks quritish shkafiga qo`yilib,
4-soat davomida 105°S haroratdagi muhitda quritiladi (9.1 -rasm). Shundan
so`ng byukslarning qopqog`i yopiladi, eksikatorda 30
minut davomida
sovutiladi va o`lchanadi. O`lchangan byukslar yana 1 soat davomida
quritiladi, sovutilib o`lchanadi. Bu jarayon ketma -ket quritilgan ikkita
byukslar og`irliklari o`rtasidagi farq 0,002 g ni tashkil qilguncha davom
ettiriladi. Quruq moddalarning ulushi, (%)
quyidagi tenglama yordamida
aniqlanadi:
;
100
1
2
М
М
М
М
Х
%
bu yerda, M - byuksning qum va shisha tayoqcha bilan birgalikdagi
og`irligi, g;
M
1
- byuksning qum, shisha tayoqcha va mahsulot namunasi bilan
birgalikdagi quritishdan oldingi og`irligi, g;
M
2
- byuksning qum, shisha tayoqcha
va mahsulot namunasi bilan
birgalikdagi quritishdan keyingi og`irligi, g.
Bir vaqtda quritilgan mahsulotlar quruq moddalarning miqdori orasidagi
farq 0,2% dan oshmasligi kerak.
