168
bo`laklari esa ishlab chiqarilgan mahsulotlarni iste`mol qilganda g`irchilashni
keltirab chiqaradi. Bu aralashma donning qanday maqsadda ishlatilishiga qarab,
butunlay ajratib olinishi kerak.
Donli aralashmaga kiritilmagan madaniy o`simliklar urug`lari. Bular
asosiy dondan morfologik alomatlari va kimyoviy tarkibi bo`yicha farqlanadi. Bu
aralashma don qayta ishlaganda, mahsulot sifatni pasaytirishi mumkin.
Yovvoyi o`simliklar urug`lari. Bular don ekinlari ichida o`sib,
hosilni
kamaytiradi, don massasini ifloslantiradi, saqlash davomida donni
qizishiga sabab
bo`ladi. Ayrim begona ekinlar urug`larining o`lchamlari donlar o`lchamlariga
yaqin bo`lishi sababli, tozalash vaqtida ham don bilan birga qoladi. Bunday uruglar
qiyin ajraladigan‖ deb yuritiladi.
Masalan; ovsyug, kukol (randak) g`alla ekinlari ichida o`sadi.
Sifati buzilgan asosiy don. Don endospermi chirigan, mog`orlagan, kuygan.
Bunday donlar endospermi qimmatsiz bo`ladi, noxush ta`mi va hidga ega bo`ladi.
Don qobig`i o`zgargan, endosperm rangi qoraygan bo`ladi. Bu aralashma dondan
olinadigan mahsulot sifatini keskin pasaytiradi.
Yoyilgan don -
hashoratlar yegan, faqat qobig`i qolgan. Bunday don hech
qanday oziqaviy qimmatga ega emas.
Zaharli aralashma - qora kuya (sporo`nya, golovnya) ugritsa, vyazel
raznotsvetnoy, gorchak rozoviy, gorchak-soforu, mo`shatnik (afsonik), plevel
opyanyayuhiy (mastak), geliotrop opushennoplodno`y (tuyaqorin, xazarang),
trixodesma inkanum (kampirchopon).
Yuqorida nomlari qayd etilgan arashmalar tarkibida
zaharli moddalarning
bo`lishi hayvon va inson organizmi uchun xavf tug`diradi. Bu aralashmalarning
unda oz miqdorda bo`lishi, unga taxirlik beradi. Bunday undan tayyorlangan nonda
ham taxir ta`m qoladi.
Keraksiz aralashmalarning umumiy miqdori
hamda zaharli aralashma,
mineral aralashmalar miqdorining me`yori don uchun standartlarda keltirilgan.
