30-rasm. Yer po ‘stining tuzilishi.
Bir parcha bo‘r yoki ohaktoshni mikroskopda ko‘rsangiz, uning butunlay mayda jonivorlarning chig‘anog‘i va suyaklari ekanini bilib olasiz. Ular millionlab yillar ilgari suvda yashagan qadimgi jonivorlar va o‘simliklar qoldiqlaridir (31-rasm). Toshko‘mir va neft ham shunday qoldiqlardan hosil bo‘lgan.
Ikkinchi qavat granitdan iborat. Granit - magmatik tog‘ jinsi. U Yer qatlamlari
orasiga magmaning kirib qolib, sovishidan hosil bo‘lgan.
Magmani qaynoq, yonib turgan balchiqqa o‘xshatsa bo‘ladi. U sovib granitga aylanadi. Granit qatlamidan pastda bazalt qatlam joylashgan. Bazalt chuqurdan chiqib kelgan. U granitdan og‘ir,
tarkibida temir, magniy, kalsiy mavjud. Granit va bazalt otqindi jinslardir. Bular magmadan hosil bo‘lganligi uchun
magmatik jinslar deb ataladi.
Yer po‘sti materiklar va okean ostida bir xil emas. Materiklarda Yer po‘sti yuqorida ko‘rganimizdek uch qavat. Okeanlar ostida esa ikki qavat. Ya’ni faqat cho‘kindi va bazalt qatlamlaridan iborat.
Yerning qattiq qobig‘i yaxlit bo‘lmay, alohida-alohida yirik bo‘-
laklardan - plitalardan iborat. Bu bo‘laklarni
bir-biridan chuqur darz- lar, yoriqlar ajratib turadi (32-rasm). Litosfera plitalari mantiyaning suyuq jinslari qatlami ustida turli tomonga siljib yuradi. Bir-biriga qarshi yo‘nalishda siljiyotgan plitalar to‘qnashgan joylarda Yer po‘sti bukilib,
yoysimon orollarni, tog‘larni, chekka okean botiqlarini hosil qiladi. Bularga And tog‘lari,
Yapon orollari, Mariana botig‘ini misol qilib ko‘rsatish mumkin (ularni xaritadan toping).
